Gayet yerinde ve ufuk açıcı sorular... Ben kendimce, şu anki sınırlı bilgimle sorulara biraz çalakalem de olsa sırayla cevap vermeye çalışayım, hatalı/eksik bilgi verirsem düzeltilsin:
US'te law school gitmeden dogrudan Bar sinavina girilebilecek eyaletler (NY gibi) vardi, oncesinde saglam bir hazirlik ile denemek icin ne dusunursunuz (sizin ve bu basligi okuyacak meslektaslariniz icin) ?
California'da avukatlık yapan Sn. Aylin Demirci tarafından ve şuradaki videoda D.C.'de avukatlık yapan Sn. Kaan Kocaoğlu tarafından özetle bu konuda şu bilgiler veriliyor:
ABD'de "olağan" yollardan nasıl avukat olunur?
Önce 4 senelik mühendislik, sosyal bilimler ve sair bir fakülte bitirdikten sonra The LSAT (Law School Admission Test) sınavına (mantık ve dil becerilerini ölçen bir sınav) girerek hukuk fakültelerine başvuruluyor ve 3 senelik hukuk öğreniminden sonra J.D. (Juris Doctor) derecesi alınıyor. Bu derece baro sınavına (Bar Exam) girme hakkı veriyor. Baro sınavı zor bir sınav, bu sınav (Bar Exam) ve CA barosu sayfasında okuduğum ek sınav olan MPRE ("Multistate Professional Responsibility Examination") sınavları kazanılırsa avukat olunuyor.
ABD'de öğrenim görmeyen bir Türk avukat, ABD'de nasıl avukatlık yapabilir?
California'da avukatlık yapan Sn. Aylin Demirci'nin verdiği bilgiye göre California Barosu ve New York Barosu yabancı avukatlara belirli şartlarla doğrudan baro sınavına girme imkanı veriyor: Türkiye'de ruhsatlı bir avukatsanız ve uluslararası kabul gören bir hukuk fakültesinden mezunsanız doğrudan baro sınavına girilmesine izin veriyor.
Diğer taraftan Amerika'nın Sesi kanalında yayınlanan videoda, ABD'de J.D. derecesi yok ise California ve New York'da LL.M. derecesiyle de baro sınavına girilebildiği ifade edildi; USA'de J.D. veya LL.M. sahibi olmadan sınava girmenin mümkün olduğundan bahsedilmedi.
Ben bu videoları izledikten sonra California Barosu web sayfasını inceledim ve şu ifadeyi okudum:
"These guidelines do not apply to attorneys who are already admitted to the active practice of law in a foreign country or in another U.S. jurisdiction and are in good standing. These attorneys are qualified to take the California Bar Examination without having to complete any additional legal education."
Kaynak: Guidelines for Applicants with a Foreign Law Degree
Diğer taraftan yine California Barosu sitesinde şu sayfada yabancı hukuk lisans derecesi sahiplerinin alması gereken ek öğrenim/denklik gerekliliklerinden söz ediliyor.
Anladığım kadarıyla Türkiye'de ruhsat sahibi bir avukat California'da doğrudan sınava girebiliyor; ruhsat almamış bir hukuk fakültesi mezunu ise bazı ek gerekliliklere tabi. Ancak bu konuda güncel, net bilgiyi doğrudan barodan sormak veya güncel tecrübesi olan birinden dinlemek sanırım en iyisi olur.
Ben ABD'de avukat olmakla ilgili ne düşünüyorum?
ABD'de avukatlık zor ama iyi kazandıran bir meslek (giriş seviyesi saatlik mesai ücreti $39 ile $51 arası). Bir Türk avukatın orada avukatlık yapmasına gelince... California veya New York barolarının LL.M. gerektirmeden doğrudan sınava kabul ettiklerini varsaysak bile, bu sınavlar çok zor, özellikle bizler (Türk avukatlar) için. Çünkü ABD'nin hukuk sistemi bizim hukuk sistemimimizden tamamen farklı. Bizim hukuk eğitimimiz ve uygulamamız, Roma/İsviçre kökenli, Kıta Avrupası hukuk sistemi içerisinde. Bu sistemde hukukun kaynakları temel olarak meclisten çıkan yasalardır. ABD ise Anglosakson hukuk sistemi içerisindedir ve hukukun kaynakları temel olarak içtihatlar, mahkeme kararlarıdır. Hukuk eğitimi de uygulaması da bizimkinden çok farklıdır (tümdengelim/tümevarım). Bu sebeple ABD'de başarılı bir avukat olabilmek için ya bir J.D. yapmak gerekir, ya da kendini bu konuda çok iyi yetiştirmek, bu büyük eksiği kapatmak gerekir. Bu her iki yol da uzun emek ve zaman ister. Baro sınavlarını geçmek için de bu çalışma süreci gereklidir. Baro sınavları -internetten aldığım bilgilere dayanarak- en az 6 aylık çok sıkı bir hazırlık/kurs süreci gerektirmekte, sonuçların açıklanması ve MPRE sınavıyla birlikte (baro sınavı dışında girilmesi gereken ek sınav) toplam süreç sanırım 1 yılı bulmakta. Bu süreden sonra ancak iş görüşmelerine gidilebilecektir.
Baro sınavının zorluğuna kanıt: Yabancı avukatların CA Bar Exam'deki başarı oranı Feb 2018'de %10,7'dir ve CA ABA onaylı ABD hukuk fakültesi mezunlarında bile bu oran sadece %33,8'dir.
Bu zor süreç aşıldığında ve nihayet iş ilanlarına bakıldığında da durum yine kolay değil bizler için maalesef. İlanlarda genellikle ABD'de bir hukuk fakültesinden mezuniyet arandığını gözlemledim. Mutlaka istisnalar vardır; ancak ABD'de avukatlık yapan birisi şayet bir ABD hukuk diplomasına (J.D.) sahip değilse, oradaki avukatlarla rekabet edebilmekte ve oradaki hukuk bürolarında iş bulabilmekte/iş bulsa da barınabilmekte göreceli olarak zorlanacaktır diye düşünüyorum. Bu kaçınılmaz bir şey çünkü hukuk sistemi tamamen farklı. Hukuk sistemi tamamen başka olduğundan orada hukuk eğitimi almamış olmanın eksikliği meslek hayatı boyunca kişiyi takip edebilir diye tahmin ediyorum. Bu bakımdan oradaki meslektaşlara göre handikap içinde oluruz, patronlar gözünde ise bize kuşkuyla bakılabilir, kendimizi kanıtlamak için ekstra çalışmamız gerekebilir.
Son olarak kültür, dil ve network meselesi var. Avukatlık sadece hukuku bilmenin yeterli olduğu bir meslek değil. Toplumun kültürüne, diline (argosu, lehçesi, esprisi, deyimi, mimiği, beden dili vs.) hakim olmayı, anlama ve anlatmada kusursuz bir beceriyi, insanlarla kolay ilişki kurabilmeyi gerektiriyor. Buna ek olarak ABD'de kimseyi tanımayan göçmen bir avukat, aileden ABD'li, eşi dostu, arkadaşları orada olan bir avukata göre kuşkusuz networking konusunda dezavantajlı olacaktır. Avukatlıkta networking olmadı mı serbest avukatlık zor, çok zor. ABD'de de sanırım bu çok farklı olmasa gerek. Ancak maaşlı avukatlık düşünülebilir. Zaten ABD'de bireysel avukatlık (solo practice) sanırım oldukça sınırlı, genellikle kurumsal hukuk büroları piyasaya hakim gibi görünüyor uzaktan.
Tüm bunlar aşılamayacak zorluklar değil, ancak çetin bir yol ve devamlı bir mücadele olduğu da kuşkusuz.