Arkadaslar, COVID-19 pandemisinin gidisati omicron varyantiyla maalesef kotulesiyor... Ilk firsatta daha ayrintili bir ileti yazacagim, ama lutfen herkes kendisine ve cevresine dikkat etsin.
Yeni omicron varyantinin daha once hizla yayilip dunyayi domine eden delta varyantina kiyasla ~2 kat hizla yayildigi ve bulastigi dusunuluyor. Neden bu kadar hizli yayildigini henuz bilmiyoruz, ama delta varyantindan bile daha hizli kopyalaniyor ve/veya daha cok virus uretiyor olabilir.
Maalesef ne kumas maskeler, ne de ameliyathane maskeleri omicron varyantini durdurmaya yetmiyor, ancak N-95 maskeleriyle yayilma durdurulabiliyor.
Bir veya iki doz Pfizer asisi da maalesef omicron karsisinda tam koruma saglayamiyor; ancak ucuncu doz asidan sonra korunma ihtimaliniz oldukca yukseliyor. Tabii bu asilar sizin virus kapmanizi etkilemiyor maalesef, hala virusu kapip pozitif olabiliyorsunuz; ama asi olan kisiler hastaligi ayakta soguk alginligi gibi geciriyor ve ne yataklik ne de hastanelik oluyor.
Omicron ve sonrasinda cikacak varyantlar icin yeni bir asi ustunde calismalar basladi; lakin vucuda verilen RNA sekansindaki tek bir nukleotit degisse bile bunun "yeni bir asi" olarak kabul edildigini ve dolayisiyla tum asi onay surecinin yeniden baslayacagini belirtmis olayim. Yani 3. doz asiyi olmak icin kesinlikle yeni cikartilacak asiyi beklememelisiniz.
Koronavirusten en cok ileri yastaki kisiler ve diyabet, astim veya kronik akciger hastaligi olan kisiler etkileniyor. Ayrica bazi kisilerin sahip oldugu hastaliklardan ve/veya bagisiklik sistemi baskilanmis olmasindan dolayi asi olamayacagini da unutmayin. Yani "zaten ben gencim bana bir sey olmaz" diyen arkadaslar, virusu cevresindeki buyuklerine bulastirip bu kisilerin vucudunun (ozellikle akcigerin) kalici hasarlar almasina veya bu kisilerin hayatlarini kaybetmelerine neden olabilir. Ayrica dolayli olarak COVID-19 hastalarinin hastanelerin kapasitelerini doldurmasiyla bu hastanelerin baska hastalari tedavi edemeyecegini de unutmamak gerekiyor. Bu nedenle herkesin -su an icin viruse karsi elimizdeki en guclu ve en etkili silah olan- asilari olmasi toplum sagligi icin oldukca onemli.
Peki ne yapmak gerek?
ABD'de yasayan 16+ herkes 3 doz asi olmali. Eger ikinci doz Pfizer veya Moderna asisinin ustunden 6 ay gectiyse (veya Johnson&Johnson's asisinin ustunden 2 ay gectiyse) booster asinizi olabilirsiniz.
Artik CDC ve FDA asilarda "mix & match"e izin veriyor; yani ilk oldugunuz iki asi Moderna olsa bile yeni booster asinizi Pfizer olarak secebilirsiniz. Veya ilk asiyi J&J asisi olmus olsaniz bile ikinci asinizi Pfizer/Moderna olarak secebilirsiniz.
Bu asilarin ucretsiz oldugunu ve sigortasiz olsaniz bile en yakin eczaneden (Walgreens, CVS vs.) randevu alarak bu asilari bedava yaptirabileceginizi hatirlatmis olayim.
Turkiye'de yasayan 17+ herkes 3 doz asi olmali. Ikinci doz Pfizer ustunden veya Sinovac asisinin ustunden 6 ay gectiyse booster asinizi olabilirsiniz. Ilk asilarinda Sinovac'i tercih eden kisilere tavsiyem, etkinligi ve koruyuculugu cok daha fazla olan Pfizer'i secmeleri yonunde. Asi olmak icin covid19asi.saglik.gov.tr sitesindeki su gorsel'den yararlanip, en yakin hastaneden randevu alabilirsiniz.