California başlığında depremle ilgili konuştuktan sonra sayın @crazycells 'in yönlendirdiği bu başlığa da depremle ilgili neler yapılabileceğinden bildiğim kadarıyla biraz bahsetmek isterim. Yazacaklarım bazı genel önlemler içerse de çoğunlukla Türkiye'yi düşünerek yazacağım.
İlk yazacaklarım yıkıcı, çok fazla yapısal hasara sebep olabilecek bir deprem sırasında ve sonrasında yapılabileceklerle ilgili. Örneğin 1999 Gölcük depremi.
Deprem olmaya başladı. Bunu anladığınız ilk anda harekete geçmelisiniz. Ne oluyor acaba, depreeem, dur bir balkona/cama çıkıp bakayım, dememelisiniz. İlk anda tepki vermelisiniz. Depremin geçmesini oturduğunuz yerde beklememelisiniz.
Binanın ilk katında oturuyorsanız ve hemen tepki verebilmişseniz, deprem olmaya başladığı anda hiç vakit kaybetmeden kendinizi dışarı atabiliyorsanız atın. Bunu yaparken panik olmamalısınız. Mümkün olduğu kadar sakin ve bilinçli hareket etmelisiniz. Evde nasıl bir halde olduğunuz, dışarıda havanın durumu, evde hazır bulunması gereken deprem çantası gibi detaylara girmiyorum. Ben de bunun hakkında çok fikir sahibi değilim. Asıl yazacaklarım daha çok yapısal hasara karşı korunabilmekle ilgili.
Binanın üst katlarında oturuyorsanız biraz önce yazdığımı yapmamalısınız. Deprem dakikalarca süren bir doğal afet değil. 1999 Gölcük depremi 44 saniye sürmüştü. Bu süre içerisinde siz binadan çıkmaya çalışana kadar deprem biter. Deprem oldu, ilk anda tepki verdiniz ve vakit kaybetmeden koltuk, kanepe, çamaşır/bulaşık makinesi, buzdolabı gibi eşyaların yanına, başınızı ellerinizin arasına alarak cenin pozisyonunda yatmalısınız. Olası bir bina hasarı durumunda, diyelim ki döşeme, kiriş üzerinize yıkıldı, eşyalar enkazın bir kısmını tutacağından bu yer size enkazın altında üçgensel bir yaşam alanı sağlayacak. Yıkıcı bir depremde maalesef yapabileceğiniz çok fazla bir şey yok, çabuk davranıp enkazdan kendinizi mümkün olduğu kadar koruyup yardım gelmesini bekleyeceksiniz.
Şayet binanız bu yıkıcı depremi atlattı, enkaz altında kalmadınız ve deprem bitti. Bu durumda yine vakit kaybetmeden binayı terk edip çevrede boş bir alana gitmelisiniz. Toplanma merkezleri, okul bahçeleri olabilir. Olası bir elektrik kesintisini hesaba katarak, binayı terk ederken asansörü değil merdiveni kullanmalısınız.
Merdivenler deprem sırasında binayı en çok zorlayan elemanlardan biridir. Bu yüzden, üst katlardaysanız, deprem sırasında binadan çıkmaya çalışmayıp, olası bir bina hasarı durumuna merdivenlerde yakalanmamalısınız. Yukarıda bahsettiğim, evin içinde kendinizi koruyabileceğiniz imkanlara bakmalısınız. Binayı terk etme işi depremden sonra, merdivenleri kullanarak yapılmalı. Deprem sırasında merdivenlerde olunmamalı.
İkinci bahsedeceğim önlemler yapısal olmayan hasarlarla ilgili. Bu konuda ev içerisiyle ilgili önlemlerden bahsedeceğim. Amerika'daki evler için de geçerli görülebilir.
Gardırop, vitrin, gümüşlük, televizyon üniteleri, büyük buzdolapları ke-sin-lik-le duvara sabitlenmeli. Mutfak dolaplarının kapakları için ne yapılabilir bilmiyorum. Belki sürgülü veya ufak bir güçle kapatılabilir cinsten olabilir. Düşünün ki o panik ortamında bir de bardaklar tabaklar şakır şakır dökülüyor. Dökülmemeli.
Çocukların ve sizin yatağınızın başlık kısmının üzerinde kitaplık, raf olmamalı. Kitaplıklar duvara sabitlenmeli ve yine nasıl olur bilmiyorum ama bir sarsıntıda kitapların düşmeyeceği bir çözüm bulunmuş olmalı.
Bu önlemler de yıkıcı olmayan bir depremde evin içinde yapısal olmayan hasarlardan kaynaklı bir sorun yaşamamanız için.
Burada yazdıklarımı yetkili bir kuruluşun doğal afet bilgilendirmesi gibi bir paylaşımından öğrenmedim. Zaman içinde edindiğim bilgi birikimine dayanarak yazdım. Depreme karşı ve deprem sırasında benim alabileceğim önlemler olarak paylaşmak isterim.
Türkiye ciddi bir deprem ülkesi. Büyük depremleri insan ömrüne göre uzun sayılabilecek aralıklarda yaşadığımızdan bir afeti çabuk unutuyoruz. Düşünün ki bir binanın ömrü boyunca karşılaşabileceği bir, çok çok iki büyük deprem var. Onu da atlatabilmesi lazım. Bu konuda görev yerel yönetimlere ve idarelere düşüyor ancak biz de elimizden geldiğince önlemimizi almalıyız. Deprem anında neler yapılabileceğini yazdım ama öncesinde ev alırken edinebiliyorsak betonarme projesini edinip bir bilene veya İnşaat Mühendisleri Odasına göstermeliyiz veya evi bir bilenle gezmeliyiz. Sadece fayansına, badanasına bakarak ev almamalıyız, özellikle birinci derece deprem bölgelerinde.
Depremi yaşamış ve etkilerini hâlâ üzerinde hissedenlere çok geçmiş olsun. Umarım bir daha yaşamazlar ve başka kimse tecrübe etmez.