Amerika’ya geliş aşamasında AOS veya vize süreçlerinden birisinin seçimi en zor aşamaların başlangıcıdır. İçerisinde bulunduğum E-2 sürecinde dikkat edilmesi gerekenleri işinize yaraması ümidiyle paylaşmak istiyorum. 6.ayımdayım,turist vizemin bitmesine 20 gün kaldı ve henüz E-2 konusunda benden kaynaklı olmayan sebepler nedeniyle planladığım noktanın çok dışındayım. Buraya geldiğinizde önceden sosyal platformlarda gördüğünüz veya tanıştığınız kişiler ile irtibata geçiyorsunuz. Ak ile karayı ayırt etmek biraz zaman alıyor. Sonrasında size önerilen işleri, yapılabilirliğini ve bütçenizi analiz ederek bir karar veriyorsunuz. Uzun süredir burada bulunan kişilerin (danışmanlığı meslek edinenler dışında) belki bir bıkkınlıktan çok yardıma istekli olmadığını ama yeni gelmiş olanların taze duygular ile daha samimi yardıma istekli olduklarını görüyorum. Bir işyerini devir alarak E-2 yapmak istedim ve kendi tecrübelerimi paylaşıyorum. İşyerini (bütün sektörler için) satıcı veya aracıya fazlaca inanarak gözü kapalı hızlıca devir alabilirsiniz. Yada dikkatlice bu süreci kendiniz yönetmek isterseniz öncelikle iyi bir business broker aramanızı öneriyorum. İş yerini bir şekilde buldunuz (öneri,ilan,tesadüf vb.) sonrasında işyerini temsil eden broker ile iletişime geçerek bu işyeri ile ilgili bilgi almanız gerekiyor. Eğer ingilizceniz iyi düzeyde ise kendiniz bu iletişimi sağlayabilirsiniz ama eğer yeterli değilse (bence her durumda) sizin çıkarlarınızı koruyacak bir broker bulmalısınız. İşin güzel tarafı iki tarafan broker ücretini satıcı karşılıyor. O yüzden bir broker ile çalışmak çok avantajlı. Karşı taraf bir sunum dosyası ile yaklaşık gelir-gider,kira bedeli,personel vb. Hakkında bilgi sağlıyor. Bu bilgiler ışığında bu işyeri ilginizi çekiyor ve daha detaylı bir şekilde işletmeyi incelemek (özellikle finansal) istiyorsanız duo dilegence sürecini başlatıyorsunuz. Bunun için 21 sayfalık duo diligence belgesini doldurarak karşı tarafa bir fiyat teklifinde bulunuyorsunuz. Eğer karşı taraf fiyat teklifinizi kabul eder ise belgede yazılı süre dahilinde (20 gün idealdir) satıcı taraftan istediğiniz her türlü bilgiyi alabiliyorsunuz. Nedir bu bilgiler? Yıllık vergileri(en önemlisi), banka ekstreleri(son 3 veya 5 yıllık ve aylık), kira sözleşmeleri, personel ödemeleri,devir alınacak demirbaşlar ve durumları, pos terminali aylık raporları vb. iyi bir broker ile çalışmak bu aşamada çok önemli çünkü duo diligence belgesine eklenen veya eklenmeyen bir madde sizi zor durumda bırakabilir. Bu arada önemli bir ayrıntı satıcı sizin ile bu bilgileri paylaşırken sizin ciddiyetinizi görmek adına tarafsız bir escrow(yeddi emin gibi) avukatına genelde alım bedelinin %10’unu depozit olarak yatırmanızı istiyor. Zaten bu depoziti yatırdığınızda avukattan alacağınız belgeyi karşı tarafa iletiyorsunuz ve sonrasında size istediğiniz bütün bilgileri veriyorlar. Ne oluyor bu depozite derseniz, duo diligence süresince kaşının üzerinde gözün var diyerek alımdan vazgeçebilir ve bu parayı kesintisiz geri alabilirsiniz. Yalnız duo diligence periyodu biter ve sonrasında landlord(dükkan sahibi) sizi onaylar ve siz alımdan vazgeçerseniz bu para satıcıya ödenir. Bir hak iddia edemezsiniz. Eğer işletmeyi satın almaya karar verirseniz kalan %90’lık kısmı ödeyerek süreci tamamlayabilirsiniz. Karşı taraf ile duo diligence süreci başlattığınızda sayısal verilerin kontrolü için mutlaka bir CPA(mali müşavir) ile çalışmanızı(2-5K alıyorlar bunun için) öneririm. Bu CPA tüm bilgileri karşı taraftan aldıktan sonra size bir rapor hazırlayacak ve sunum ile bu işyerinin finansal durumunu ve yaklaşık alım bedelini söyleyecek. Bu rapor eğer kötü çıkar ise karşı taraf ile tekrar pazarlık yapabilir ve fiyatı düşürmeye çalışabilirsiniz yada vazgeçebilirsiniz. Vazgeçsenizde CPA parasını alır(bir nevi işin sigortası gibi düşünün) Tecrübelerime göre dikkat etmeniz gereken noktalar ise;
1- yapacağınız işe göre değişir ama kira/ciro oranı 1/10 geçmemeli. Aylık 5K kira veriyorsanız, 50K cironuz olmalı.
2- kira haricinde CAM veya NNN (aidat diyebiliriz, çöp, güvenlik, çevre bakımı vb. İçin alınan ücret) için ödenecek aylık ücret. (60 kadar işyeri inceledim, ortalama aylık 1K civarında) üzerinde ise hesaplamayı doğru yapmak gerek.
3- satıcının sağlayacağı vergi bildirimlerinin satıcının söylediği satış rakamları veya size verdikleri kendi CPA raporları ile uyuşup uyuşmadığı. Mesela size yılda 500K ciro yaptıklarını söylüyorlar ama tax formlarında gelir 250K ise bilinki orasının cirosu 250K’dır. Burada da mutlaka vergi kayıpları/kaçınmaları olmakla beraber genel olarak ülkemizde alışık olduğumuz durumdan farklı bir şekilde vergi beyanları gerçekçidir. karşı taraftan 1120-s,8879 corp gibi tax dökümanlarını isterseniz burada yıllık gelir ve giderlerini ayrıntılı şekilde görürsünüz. Bunun dışında kendi ve personel maaşları ve buna bağlı vergi bildirimleri için W-2, 1099 formlarını mutlaka isteyin. CPA ile çalışırsanız zaten talep edecektir. Şu kısım çok net, eğer size söylenen rakamlar tax formları ile uyuşmuyorsa o işletmeyi almayın. Kandırılırsınız. Bu tarz yerleri iyi komisyon ile yeni gelenlere pazarlayanlarda var, dikkatli olun.
4-herşey ok ama landlord(yerin sahibi) size onay vermezse malesef gene o işletmeyi devir alamazsınız.
5- işletmelerin google, yelp vb. Yorumları çok önemlidir ve hepsini okursanız işletme hakkında bir öngörü edinebilirsiniz.
6- size önerilen işletme karlı değil hatta başa baş noktasının gerisinde negatif getirideyse(zarar) ve eğer bu alanda tecrübeniz yok veya az ise(farkli kültürde ve dilde insanların müşteriniz olacağını unutmayın) işletmeyi kara geçirebileceğiniz gibi hayaller ciddi zarara yol açabilir.
7- lease (kira kontratı) süresi(genelde 5 yıl+opsiyonlu yapılıyor) çok önemlidir. Eğer karlı bir işletmeyi devir alıyorsanız kalan lease süresi büyük önem arzeder. Burada lease süresi dahilinde dükkandan herhangi bir sebeple çıkamazsınız. Eğer lease’de bir tazminat maddesi varsa ödenerek çıkılabilir(1 yıl civarı kira karşılığı) yada böyle bir madde yok ise lease süresince o kirayı ödemek zorundasınız. Olmadı kaçarım diye düşünmeyin zaten yabancılardan iyi bir alışveriş merkezi 6ay-1 yıllık kirayı depozit almadan lease onayı vermiyor. Neredeyse bedavaya verilen işletme ilanları görürseniz bunun sebebinin kira olduğunu bilin.
8- yaptığınız yatırımın geri dönüşü 2 yıldan fazla sürecek ise bir kere daha düşünün.
Ben kendim 8 haftadır landlord onayı bekliyorum ve umarım bu tarz bir landlord ile kimse karşılaşmaz. Herkese E-2 sürecinde güzellikler diliyorum.