Amerikaya turist olarak veya yerlesik olarak gelmeyi dusunen herkesin mutlaka merak ettigi konu, toplu tasima secenekleri. Amerika genelinde toplu tasima, Turkiye kadar yaygin degil. Fakat metropoller disinda kalan kisimlar icin bunu soyleyebiliriz.
New Jersey eyaletinde toplu tasima secenekleriniz; otobus, dolmus, tren, tramway ve taksi olarak kategorilendirebiliriz. Bunlarin yani sira, deniz taksisi de eklenebilir.
Otobus Hatti: Genel olarak bu hatlarin hepsinin gittigi 2 merkez vardir. New York City(Manhattan) de bulunan 8.cadde ile 42. sokak konumunda bulunan Port Authority Otobus Terminali, digeri ise Hudson nehri kiyisinda bulunan Hoboken sehridir.
Otobusler, bu merkezlerden cikip, gidecegi guzergahtaki duraklarda durarak uzun bir "ring" adi verilen rota kullanirlar. Bir nevi Istanbuldaki 500T otobus hatti gibi dusunebilirsiniz. Bu rota belirli saatlerde kullanilirken, yogunlugun azaldigi gece saatlerinde ise 1-2 tane rota birbirine birlestirilerek hizmetin kesintisiz surmesi saglanir.
Ornegin, sabah 5, aksam 8 arasinda;
Hat 1: Hoboken - Parsippany
Hat 2: Hoboken - Paterson
seklinde olsun. Parsippany otobusu, Paterson un yanindan gecer ama sehir icine girmez ve orda duragi yoktur. yogunlugun azaldigi ornegin aksam 8 den sonra, Paterson a giden hat 2 devre disi birakilip, Hat 1 serviste kalir ve Paterson icinde 1 veya 2 duraga durarak oranin servisini ustlenir. Anlatmak istedigim; kisa hatlar kapatilip, uzun hatlara eklenerek servis surdurulur. Tabi bu sistem, yolculuk suresini uzatiyor.
Otobusler, hat numaralariyla isimlendirilir ve onundeki buyuk LED panoda son duragin ismi ve "via ......" seklinde hangi guzergahtan gidecegini yazar. "via willowbrook", "via Park Ave", "Express" ....vs seklinde. Bu otobus hat numaralarinin detayini, internet aramasiyla bulabilirsiniz.
Bulundugunuz otobus duragi, sehir iclerinde tabeladan ibarettir ve o tabelada, bulundugunuz durakta durup yolcu alan otobuslerin numaralari yazar.
Ucretlendirme, bolgeye gore yapilir. Otobuslere binerken, nakit para ile biniliyor ve mumkun oldugunca bozuk para veya tam ucret vermeye calisin. ozellikle sabah saatlerinde okula, ise giderken buyuk banknot verirseniz otobuse alinmayabilirsiniz
Port Authority den otobuse binip, New Jersey e gelirken; terminal icerisindeki atm benzeri makinelerden biletinizi alip, otobusun kalktigi kata giderek kapida ucak bekler gibi beklersiniz ve otobus geldiginde yolcu alimlarini yapar. bu makinelerden yapilan islemlerde; debit kart, kredi karti, kagit para ve madeni para kullanabilirsiniz.
Ayakta yolcu limiti oldugu icin, eger otobusteki ayakta yolcu limiti dolmussa, bulundugunuz durakta yolcu indirmeyecekse, durmadan yoluna devam edecektir. Bu durum sabah yogun saatlerde yasanabilir. Panik yapmayin cunku ayni hat numarali otobusten pespese 2-3 tane geliyor. otobuste ayaktaki yolcu sayisi dolmussa ve bulundugunuz durakta yolcu indirirse, inen yolcu sayisini sayarak o sayida ayakta yolcunun otobuse binilmesine izin veriliyor.
Soforler ile sakin tartismayin veya kavgaya tutusmayin. haklari muazzam bir sekilde korunuyor.
Otobuslerin hepsinde, guvenlik kameralari mevcuttur ve kayit altindadir.
Otobuslerden inmek istediginizde, basinizin ustundeki dugmeye, basarak inmek istediginizi bildirirsiniz. NYC deki otobuslerde ise, otobusun iki tarafinda, cam uzerinde otobus boyunca sari bir serit vardir. ona basarak ineceginizi haber verirsiniz.
Durak disi yolcu almak yasaktir. indirmek sadece duragin oldugu guzergahin kapali olmasi durumunda oraya yakin noktada anons yaparak sofor yolcu indirir. onun disinda hicbir sekilde durmaz.
Otobusun kapisi kapanip, harekete basladigi gibi hicbir sekilde sizi otobuse almaz. sadece kirsal alanlarda istisna olabilir.
Bisikletiniz var ise, otobus durdugunda bisikletiniz ile otobusun onune gidersiniz ve otobusteki bisiklet askisina gore, ya siz kendiniz askiyi acarsiniz yada otomatik sistem ise, sofor iceriden dugme ile acip sizin bisikletinizi yuklemenizi saglar. bisikleti saglam bir sekilde baglamak sizin sorumlulugunuzda.
engelli veya merdiven cikmakta zorlanan kisiler icin sofor otobusun onunu yere indirerek, kolayca binmenizi saglar. bazi otobuslerde tekerlekli sandalye icin farkli kapi vardir. sofor aractan inip, tekerlekli sandalyeli yolcunun otobuse bilmesi icin o kapiyi acip, asansoru kontrol ederek yolcuya yardimci olur.
Otobus ile ulasim hizmetini NJ Transit sirketi verir. Bunun yani sira, PeterPan, Greyhound, Lakeland ..vs. otobus firmalari da vardir. Fakat onlar daha uzak noktalara giderler. Bu otobuslerde cogunlukla en arkada WC bulunmaktadir.
Eger eviniz ile, is yeriniz arasinda otobus hatti var ise; aylik abonman alarak otobus ile gidebilir ve arac ihtiyaci duymayabilirsiniz. En azindan yakit, zaman, bakim masraflarini min tutabilirsiniz.
Dolmus: Evet, yanlis duymadiniz. dolmus hatlari mevcut. Fakat bu dolmus hatlari sadece belirli yerlere gidiyor. Hispaniklerin kamyon kupasindan bozma, kisin soforden uzakta-yazin sofore yakin otrudugunuzda zaturre olma, aracin gidisindeki sarsintidan dolayi guvensizlik hissi duyabileceginiz ama bu hizmet karsiliginda otobusten daha uygun fiyata ve "speedy gonzalez" gibi bir hizmet alabilirsiniz.
Bu hizmet, NYC - Paterson, NYC-Weehawken, West New York, North Bergen hatlari seklindedir ve Manhattandaki PABT (Port Authority Otobus Terminali) nin karsisindan( 42.sokak, 8-9 cadde arasindan kalkmaktadir. Sadece NYC den kalkarken parayi pesin verirsiniz. NYC ye giderken de inerken odeme yaparsiniz. yani arkadan omuzunuza dokunup surdan 2 ogrenci, 1 zincirli kuyu ..vs. laflari duymazsiniz:)
Tramway: Light Rail diye gecen bu sistem, sadece belli bir bolgede mevcut ve bilet ile binilmektedir. Bilet, istasyon girisindeki atm seklindeki makinelerden nakit, kredi, debit olarak alinabilir ve gidis-gelis, transfer seklinde biletler alinabilir. Biletleri hemen yan tarafinda duran "Validation" kutusu(posta kutusuna benzer) cihaza sokarak uzerine tarih ve saat basilir ve yolculuk suresince tasimak zorundasiniz. ayni bileti 45dk icinde olmak suretiyle donuste kullanabilirsiniz.
Eger "validation" yapmazsaniz, bileti saklayip sonraki gunlerde kullanabilirsiniz. sonucta kullanacaginiz gun tarih bastirarak aktiflestiriliyor.
Eger uyaniklik yapip, $3-5 lik bileti validate yapmadan araca binerseniz, arac icerisinde ani yapilan baskin gibi kontrolde gosterdiginizde "tarih ve saat yoksa" suresi dolmussa; iyi bir ceza odersiniz. tam hatirlamiyorum ama $100 kusur diye animsiyorum. Turist olmaniz hicbirseyi degistirmez.
Tren: belirli bir guzergahta giden oldukca konforlu banliyo trenlerinin tasima ucretleri otobuslere gore daha pahalidir. yolculuk suresi, hatta calisma olmamasi durumunda belirtildigi sure icerisinde tamamlanir. Butun trenlerin son duragi NYC - Penn Station veya Hoboken,NJ de bitmektedir. Ayni sekilde bu istasyondan kalkmaktadir. Aksam belirli saatten sonra tren hatlari yolcunun az olmasindan dolayi seferin iptal edilip sonraki sefer ile birlestirilmesi veya baska hat ile baglanti istasyonunda yolcularin biriktirilmesi seklinde yapiliyor. Tren yolculugu icin bilet almaniz lazim ve biletinizi onunuzdeki koltugun uzerinde bu da neyin nesi dediginiz mandalimsi parcaya takiyorsunuz. konduktor tek tek bu biletleri deliyor ve oraya birakiyor. inerken aliyorsunuz.
diyelimki makineden bilet alacak zamaniniz yok, tren kalkiyor; o zaman NJ Transit in uygulamasini telefonunuza indirip oradan kredi kartiyla alip, konduktor bilet sordugunda telefonunuzu gostererek biletinizin oldugunu kanitliyorsunuz.
Trenler cogunlukla 2 katlidir ve platformun yukseligine gore kapilar acilir. eger istasyondaki platform hakkinda bilginiz yoksa, inecek yolculari takip ederek o kapidan inebilirsiniz.
Path: NJ ile NYC arasinda; cogunlu yer altindan giden bu tasima sistemi, guzergah yakininda yasamaniz durumunda alternatif bir ulasim araci olabilir. 15-20dk gibi kisa bir surede Hoboken Terminalinden, NYC deki son terminale (33.sokak, 6.caddedeki alisveris merkezinden girisi olan terminal) ulasmanizi saglar. Hoboken, NJ deki mutlaka durdugu istasyondur ve duruma gore transfer istasyonu olabiliyor. Belirli saatlerden sonra azalan yolcu durumuna gore.
Yogun saatlerde; cok kisa araliklarla arac bulabilirsiniz. NYC tarafinda 33.sokak - Dunya Ticaret Merkezi arasindaki hat, NJ de Hoboken - Newark arasindaki hat ile birlesmektedir. Dunya Ticaret merkezine direkt seferler sadece yogun is saatlerinde bulunurken, onun disindaki saatlerde butun ulasim, NYC deki ilk istasyondan aktarma seklinde olmaktadir. Aylik abonman kullanarak uygun fiyatli seyahat edebilirsiniz.
Araclarin on ve arkasindaki LED panoda yazan yer, aracin gittigi son duraktir. Hoboken dan binerken, birden fazla arac olabilir. o yuzden nereye gidecekseniz bu sekilde ayirt edebilirsiniz.
Deniz Taksisi: Bizdeki adi boyle olan bu ulasim secenegi, Hoboken-Jersey City-Dunya Ticaret Merkezi arasinda "ring" seklinde yapilir ve yaklasilan iskele mutlaka anons yapilir. ucret olarak makul bir fiyattir ki, ozellikle guzel havalarda degerlendirilebilinecek bir alternatiftir.
Bu deniz taksisine artan talepten dolayi, Weehawken bolgesinden 42.sokaga gecilecek sekilde rotalar olusturulmustur. Hatta, 42.sokakta aktarma otobusuyle PABT ye gecebilirsiniz.
Taksi: Bildigimiz sari taksiler, sadece belirli yerlerde vardir. Hoboken, Newark Havaalani ..vb yerlerde. Bunun disinda telefon ile cagirabileceginiz sari renk olmayan taksilerde mevcuttur ki bunlarda taksi metre yoktur. mil basina belirli ucrete sizi istediginiz yere gotururler. havaalanlarina genelde sabit ucretlidir.
Fakat daha uygun ve erisebilirlik acisindan Uber veya Lyft gibi uygulamalardan arac cagirarak istediginiz yere nekadara gideceginizi gorerek gidebilirsiniz.