Bugun iki acidan onemli bir gun idi, hem DV2024 cekilis programina basvurular sona erdi, hem de ABD'de onemli kararlar almak icin Amerikalilar sandik basina gidecek. Secim sonucunda olusan kongre, goreve basladiktan sonra ekonomi, vergiler, saglik sistemi ve gocmenlik gibi pek cok onemli konuda yasa cikaracak.
ABD'de iki parlamentolu bir sistem vardir, her ne kadar su anki sistem farkli olsa da Turkiye'de de 1961-1980 yillari arasinda cift meclisli sistem kullanmistir (Millet Meclisi ve Cumhuriyet Senatosu). ABD'deki kongre de, ayni sekilde iki kisimdan olusuyor; fakat iki parlamento da halk tarafindan seciliyor. Bu iki kisim:
- Her eyaletin 2 senator gonderdigi Senato (100 senator)
- Her eyaletin nufus sayisiyla orantili temsilci gonderdigi Temsilciler Meclisi (435 temsilci)
Temsilciler 2 yilligina secildiginden, her iki yilda bir butun Meclis tekrardan secime gider; Senatorler ise 6 yilligina secildiginden her iki yilda bir Senato'nun 1/3'u secime gider. Bugun Temsilciler Meclisi'ndeki 435 sandalyenin tamami, Senato'daki 100 koltugun 35'i secimle belirlenecek. Ayrica 39 eyalet ve bolge valisi de secimlerde belli olacak. Ve pek cok eyalette yerel yasalari ilgilendiren halk oylamalari yapilacak.
ABD'de Turkiye'dekinden farkli olarak merkezi bir secim sistemi yoktur, federal hukumet sadece eyaletlerin kac delege belirleyecegini bildirip secim ayrintilarini eyaletlere birakiyor. O nedenle her eyalette secim cok farkli kosullarda gerceklesebiliyor. Ozellikle Cumhuriyetciler (Muhafazakarlar) tarafindan yonetilen eyaletlerde genelde secimde oy kullanmak daha mesakatli bir islemdir. Bazi eyaletlerde oy kullanabilmek icin, onceden kayit yapip, birden fazla ID ile kimliginizi kanitlamalisiniz ve butun kimlerdeki bilgileriniz birebir ortusmeli. Demokratlarin yonettigi bazi eyaletlerde ise, onceden kayit yapmaniza gerek olmadan, sadece tek bir resmi kimlikle secim gunu oy kullanmaniz mumkundur.
Daha once ilgili konuda asagidaki tabloyu paylasmistim, genel fikir vermesi acisindan yine paylasayim. Asagidaki haritada kullanilan terimlerle, ABD'de muhafazakarlar genelde Cumhuriyetcileri desteklerken, ozgurlukculer ise Demokratlari destekliyor.
Gallup'un hazirlamis oldugu ABD'nin muhafazakar-ozgurlukcu (conservative - liberal) haritasini paylasayim... harita 2018'e ait, ama gunumuzde cok ciddi degisiklikler yok...
Koyu kirmizilar - halkinin cogunlugu muhafazakar eyaletler
Acik kirmizilar - yarisindan fazlasi muhafazakar eyaletler
Gri - muhafazakar - ozgurlukcu sayisi dengeli eyaletler
Acik maviler - yarisindan fazlasi ozgurlukcu eyaletler
Koyu maviler - halkinin cogunlugu ozgurlukcu eyaletler
Daha fazla bilgi icin: https://www.usa.gov/midterm-state-and-local-elections